Op vrijdag 13 december organiseerden de studieverenigingen ValC-hof en Utile Dulci in samenwerking met de faculteit Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit hun zesde jaarlijkse symposium. Het thema was deze keer Kaalslag! Literatuur, kunst en cultuur onder druk.
Cultuurkritiek is even oud als onze cultuur. Van oudtestamentische profeten als Jeremia en Ezechiël tot de grote ‘arts van de cultuur’ Nietzsche en hedendaagse denkers als John Gray, Frank Furedi en Slavoj Zizek en romanschrijvers als Michel Houellebecq en Jonathan Franzen: in alle tijden is onze cultuur door filosofen en literatoren becommentarieerd en bekritiseerd. Het oordeel viel daarbij meestal niet erg gunstig uit: altijd zag men allerlei gevaren; altijd meende men dat de cultuur onder grote druk stond. Als manifestaties van de vermeende crisis van onze tijd worden bijvoorbeeld genoemd: de neergang van het onderwijs; de opmars van plat vermaak; de teloorgang van de ’hoge’ kunst en literatuur; het alomtegenwoordige marktdenken en consumentisme; en het ontbreken van enig kompas in het leven van de moderne westerse mens.
In dit symposium ging het om de vraag of en op welke manieren onze hedendaagse cultuur inderdaad onder druk staat. Of is veel van de kritiek niet meer dan nostalgie en doemdenken? In het bijzonder gaan we in op de invloed die markt en samenleving uitoefenen op de literatuur, de kunst en de cultuur in brede zin en op de vraag in hoeverre hierbij sprake is van ongewenste druk.
Na een introductie door dr. Jeroen Vanheste, docent cultuurfilosofie aan de OU, werd het thema door drie vooraanstaande sprekers verkend, de sprekers staan in alfabetische volgorde:
Dr. Pascal Gielen, hoofddocent kunstsociologie aan de RU Groningen en directeur van het onderzoeksinstituut Arts in Society, ging in op de relatie tussen kunst en samenleving en op de vraag in hoeverre de hedendaagse kunst onder druk staat als gevolg van bepaalde ontwikkelingen in de samenleving.
Prof. dr. Marita Mathijsen, emeritus hoogleraar moderne letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam, besprak de interactie tussen literatuur en samenleving in heden en verleden. Aan de hand van literaire voorbeelden toonde zij hoe literatuur steeds reageert op de maatschappij en daarom gevreesd wordt door overheden. Zij liet zien hoe censuur functioneerde en hoe die ook in tijden dat er minder strenge censuur is nog steeds als zelfcensuur een rol speelt.
Dr. Walter Weyns, hoofddocent cultuurtheorie en sociologie aan de Universiteit Antwerpen, benaderde de thematiek vanuit een cultuursociologische invalshoek, waarbij hij onder meer inging op de grote invloed van de markt op alle denkbare deelgebieden van onze cultuur.
Aan het einde van de dag vond een discussie plaats waarin de sprekers met elkaar en met de zaal in debat gingen.
Kaalslag! 